Οι παγίδες της Θετικής Τιμωρίας

Οι παγίδες της θετικής τιμωρίας.

Πολλά πράγματα μπορούν να πάνε στραβά όταν χρησιμοποιείτε τη θετική τιμωρία σαν ένα από τα βασικά εκπαιδευτικά σας εργαλεία. Η τιμωρία μπορεί να προκαλέσει επιθετικότητα και φόβο. Η τιμωρία δεν παρέχει στον σκύλο σας αρκετές πληροφορίες για το πως πρέπει να ενεργεί. Επίσης δεν προσδιορίζει ακριβώς το πως θέλετε το σκυλί σας να συμπεριφερθεί. Επιπλέον, εσείς ως εκπαιδευτής πρέπει να προσδιορίσετε τέλεια την τιμωρία σας προκειμένου αυτή να έχει αποτέλεσμα. Ακόμη, η διορθωτική τιμωρία πρέπει να είναι τέτοια ώστε να μην χρειάζεται να επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά επειδή κάποιοι σκύλοι μπορούν να γίνουν εξαιρετικά ανεκτικοί στην τιμωρία ή να υποστούν τέτοια ζημιά από αυτήν, που στο τέλος να είναι εντελώς αναποτελεσματική. Ας εξετάσουμε συνοπτικά κάθε ένα από τα προβλήματα που μπορεί να έχει η θετική τιμωρία.

Η θετική τιμωρία μπορεί να προκαλέσει επιθετικότητα. Το σκυλί σας μπορεί πολύ εύκολα να σας συνδυάσει με την τιμωρία και να μάθει να σας φοβάται. Ο φόβος είναι ο πρωταρχικός λόγος επιθετικότητας και το σκυλί σας μπορεί να αρχίσει να δαγκώνει σαν αντίδραση στην τιμωρία. Όσο περισσότερο τιμωρείτε την επιθετικότητα, τόσο περισσότερο θα φοβάται το σκυλί σας και αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα να αντεπιτίθεται προκειμένου να αμυνθεί τον εαυτό του. Εάν ο σκύλος σας νιώθει δυναμικός και έχει αυτοπεποίθηση παρά φόβο, ίσως σιχαθεί τις προσπάθειες σας να του επιβληθείτε σωματικά, να αντισταθεί με επιθετική διάθεση κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε επαναλαμβανόμενες και επικίνδυνες διαμάχες οι οποίες είναι πιθανό να έχουν ως αποτέλεσμα τον τραυματισμό κάποιου.

Η θετική τιμωρία δεν παρέχει αρκετές πληροφορίες. Ας υποθέσουμε ότι ο σκύλος σας στέκεται μπροστά στο παράθυρο, κουνώντας την ουρά του και γαυγίζοντας. Εσείς τον μαλώνετε φωνάζοντας του επειδή γαβγίζει. Δεν μπορεί όμως να καταλάβει εάν ο λόγος για τον οποίο τον τιμωρείτε είναι επειδή γαβγίζει, ή επειδή στέκεται στο παράθυρο ή γιατί κουνάει την ουρά του. Σκεφτείτε πως το καινούριο σας κουτάβι κάθεται χαμηλά και ουρεί μπροστά σας στο χαλάκι του σαλονιού. Εσείς τον αρπάζετε, του τις βρέχετε και τον πετάτε έξω από το σπίτι. Πιστεύετε ότι μόλις του διδάξατε ότι δεν επιτρέπεται να ουρεί μέσα στο σπίτι. Αυτό όμως που στην πραγματικότητα τον διδάξατε, είναι ότι δεν είναι ασφαλές να το κάνει μπροστά σας. Την επόμενη φορά θα τρέξει στο πίσω δωμάτιο να ουρήσει και στο μέλλον θα νιώθει ανασφάλεια να ουρήσει μπροστά σας όταν τον βγάζετε βόλτα με το λουρί για να κάνει την ανάγκη του.

Η θετική τιμωρία ίσως λειτουργήσει μόνο με την παρουσία σας. Τα σκυλιά είναι πολύ έξυπνα και μπορούν να μάθουν να συνδέουν την τιμωρία με τον άνθρωπο που του την επιβάλλει. Ας πούμε ότι έχετε τιμωρήσει τον Sleeper αμέτρητες φορές επειδή ανεβαίνει στον καναπέ. Κάθε φορά που σας βλέπει να μπαίνετε στο δωμάτιο πηδάει βιαστικά από τον καναπέ. Πιστεύετε ότι είναι πονηρός και ότι ανεβαίνει στον καναπέ όταν δεν είστε εκεί. Προφανώς αυτός το ξέρει καλύτερα επειδή κατεβαίνει από τον καναπέ και δείχνει ένοχος όταν σας βλέπει. Αυτό που ο Sleeper έχει μάθει, είναι ότι δεν είναι ασφαλές να βρίσκεται επάνω στον καναπέ όταν βρίσκεστε στο δωμάτιο επειδή γίνεστε βίαιος. Το «ένοχο» βλέμμα του είναι στην πραγματικότητα πράξη κατευνασμού και όχι ενοχής. Γνωρίζει ότι είστε θυμωμένος και χρησιμοποιεί τη γλώσσα του σώματος η οποία μπορεί να κάνει το θυμό σας να απομακρυνθεί. Παρόλα αυτά, αντί να καταλάβει ότι δεν επιτρέπεται να βρίσκεται πάνω στον καναπέ, γνωρίζει ότι είναι αρκετά ασφαλές και αναπαυτικό να βρίσκεται επάνω στον καναπέ όταν εσείς δεν βρίσκεστε εκεί, επειδή τα άσχημα πράγματα συμβαίνουν με την παρουσία σας και τίποτα κακό δε συμβαίνει όταν λείπετε.

Η θετική τιμωρία δεν είναι πολύ συγκεκριμένη. Όταν τιμωρείτε το κουτάβι σας επειδή ούρησε μπροστά σας, το μόνο που του λέτε είναι τι δεν θέλετε εσείς να κάνει: «Μην ουρείς μπροστά μου»! Υπάρχουν πολλά ακόμη μέρη μέσα στο σπίτι που δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιήσει για τουαλέτα. Εάν θέλετε να εκπαιδεύσετε το σκυλί σας για το πως να συμπεριφέρεται μέσα στο σπίτι, θα σας πάρει πολύ χρόνο να τον τιμωρείτε για κάθε σημείο που δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιήσει σαν τουαλέτα. Είναι καλύτερο και γρηγορότερο να τον διδάξετε μέσω της θετικής ενίσχυσης τι θέλετε να κάνει. «Κάνε τσίσα εδώ, κουταβάκι. Ναι! Πάρε ένα μπισκοτάκι επειδή έκανες τσίσα στο σωστό σημείο.»

Η χρονική στιγμή της θετικής τιμωρίας είναι εξαιρετικής σημασίας . Προκειμένου κάθε διόρθωση να είναι αποτελεσματική πρέπει να γίνεται ή κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά την συμπεριφορά που θέλετε να αλλάξετε. «Αμέσως μετά» σημαίνει εντός ενός ή δύο δευτερολέπτων. Εάν η διόρθωση γίνει πολύ αργά ο σκύλος σας δεν θα μπορέσει να τη συνδυάσει με την απρεπή συμπεριφορά και έτσι θα τιμωρηθεί για το λάθος λόγο.

Ας υποθέσουμε ότι μπαίνετε στο σπίτι μετά τη δουλειά και συνειδητοποιείτε ότι ο Rambo έχει κάνει κομμάτια τα μαξιλάρια του καναπέ. Αυτός τρέχει πάνω σας με χαρά, χαρούμενος που σας βλέπει κουνώντας την ουρά με ενθουσιασμό. Εξαιτίας του θυμού σας, τον αρπάζετε, τον ταρακουνάτε, τον χτυπάτε με το μαξιλαράκι του καναπέ και του φωνάζετε. Έπειτα τον σέρνετε στην πίσω πόρτα και τον πετάτε έξω. Μόλις τον τιμωρήσατε επειδή σας χαιρέτησε χαρούμενα στην πόρτα και του διδάξατε ότι είστε πολύ επικίνδυνος την ώρα που επιστρέφετε από την δουλειά. Δεν του διδάξατε τίποτα αναφορικά με την καταστροφή των μαξιλαριών.

Επί τη ευκαιρία, μία διόρθωση είναι μία μορφή θετικής τιμωρία. Το να προσποιηθείτε ότι δεν είναι, είναι απλά ένας τρόπος να προσπαθήσετε να νιώσετε καλά με το ότι πληγώνετε το σκύλο σας. Το να δίνετε στο σκύλο σας μπισκοτάκι αφού τον τιμωρήσετε δεν είναι εκπαίδευση με θετική ενίσχυση, όπως ίσως σας έχουν κάνει κάποιοι εκπαιδευτές να πιστεύετε.

Επίσης, η στιγμή της ανταμοιβής είναι πολύ σημαντική προκειμένου η θετική εκπαίδευση να είναι αποτελεσματική. Η διαφορά είναι ότι μία περιστασιακή ανταμοιβή σε λάθος χρόνο ή μια ανταμοιβή που είναι πιο γενναιόδωρη από όσο χρειάζεται, δεν θα βλάψει το σκύλο σας, ενώ μία τιμωρία που γίνεται είτε σε λάθος στιγμή, είτε είναι πολύ αυστηρή μπορεί να καταστρέψει, ίσως και μόνιμα, τη μεταξύ σας σχέση.

Μία αποτελεσματική συμμόρφωση πρέπει να είναι τόσο δυνατή ώστε να αρκεί να εφαρμοστεί μία ή το πολύ δύο φορές. Ένας τρόπος συμμόρφωσης είναι το απότομο τράβηγμα από το λουρί. Με αυτόν τον τρόπο σφίγγει απότομα και μετά χαλαρώνει τον πνίχτη στο λαιμό του. Χρησιμοποιείται για να τιμωρηθεί ο σκύλος για ανάρμοστη συμπεριφορά όπως το να μετακινηθεί χωρίς να του το ζητήσετε και αν γίνει σωστά, θα πρέπει να είναι τόσο σκληρή ώστε να αποτρέψει την άσχημη συμπεριφορά του σκύλου χωρίς όμως να του προκαλέσει μόνιμη σωματική ή πνευματική ζημιά. Γι' αυτό το λόγο τίθεται ένα δίλημμα: Πώς είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε σε ποιο σημείο η τιμωρία είναι αρκετά σκληρή; Όταν έχεις σφίξει το κολάρο υπερβολικά πολύ, η ζημιά έχει ήδη γίνει.

Η προσωπικότητα των σκύλων ποικίλλει από πολύ υπάκουο (ή μαλθακό), μέχρι πολύ σκληρό και δυναμικό. Οι σκύλοι οι οποίοι βρίσκονται στη μέση αυτής της κλίμακας φαίνεται πως είναι σε θέση να δεχτούν μεθόδους εκπαίδευσης με βάση τον εξαναγκασμό. Τα πολύ ευαίσθητα σκυλιά όμως είναι πολύ εύκολο να υποστούν ψυχολογική ζημιά από την θετική τιμωρία και όταν έχουν τιμωρηθεί πάρα πολλές φορές είναι εξαιρετικά δύσκολο να ξαναποκτήσουν αυτοπεποίθηση και να δείξουν εμπιστοσύνη.

Στην αντίθετη πλευρά βρίσκονται τα σκληρά σκυλιά. Αυτά τα σκυλιά δεν υποκύπτουν εύκολα. Στnν πραγματικότητα, ακόμη και μετά την σωματική τιμωρία, είναι πολύ πιθανό να αντεπιτεθούν. Τι κάνετε όταν το 70 κιλών Mastif σας αποφασίσει ότι δεν του αρέσει η τιμωρία του κολλάρου και σας το δείξει ξεκάθαρα; Πολλά μικρόσωμα σκυλιά όμως επίσης δεν αντέχουν την σωματική πίεση. Δεν είναι τόσο τρομακτικά όσο τα μεγαλόσωμα, μπορούν όμως και αυτά να προκαλέσουν αρκετή ζημιά!

Κάποιοι από τους εκπαιδευτές της παλιάς σχολής που εφαρμόζουν μεθόδους βασισμένες στη σωματική πίεση ισχυρίζονται ότι πρέπει να επιβληθείς στο σκύλο σου με βία, χρησιμοποιώντας τεχνικές όπως scruff shakes ( ο εκπαιδευτής αρπάζει το σκύλο από τα πλάγια του λαιμού του και τον ταρακουνάει ) και alpha rolls ( ο εκπαιδευτής γυρίζει το σκύλο με την πλάτη του προς τα κάτω και το κρατάει εκεί μέχρι να σταματήσει να αντιστέκεται) και εάν κριθεί απαραίτητο να κρεμάσουν το σκύλο από το κολλάρο μέχρι να παραδοθεί ή να καταρρεύσει χάνοντας τις αισθήσεις του. Οι περισσότεροι ιδιοκτήτες, ευτυχώς, είτε δεν είναι πρόθυμοι, είτε δε μπορούν να προκαλέσουν τέτοιου είδους κακοποίηση στα σκυλιά τους. Τα σκυλιά τα οποία έχουν υποστεί τέτοιου είδους κακοποίηση , καταλήγουν είτε να δαγκώνουν είτε να γίνονται τόσο επιθετικά ώστε να παραδίδονται σε άσυλα ζώων, όπου συνήθως υπόκεινται σε ευθανασία λόγω του ότι γίνονται επικίνδυνα ή δεν διορθώνεται η συμπεριφορά τους. Δυστυχώς, εάν τα σκυλιά αυτά είχαν εκπαιδευτεί με μεθόδους που δεν ήταν επιθετικές ίσως να ήταν πολύ καλά σκυλιά.

The CBE