Εκπαιδεύετε, μην Κυριαρχείτε !

Το άρθρο αυτό το αφιερώνω στην αξία της αναζήτησης. Επειδή όπως ξέρουμε η «άγνοια σκοτώνει» και μελλοθάνατοι στο σενάριο αυτό είναι τα σκυλιά μας, θα προσπαθήσω να σας εξηγήσω πως «η παραφιλολογία» πλάθει νόμους και σενάρια που δεν υπάρχουν. Το ζητούμενο όμως δεν είναι να γνωρίσουμε την αλήθεια, αλλά να γίνουμε και η αλλαγή για την υποστήριξή της.

Η κλασική προσέγγιση της εκπαίδευσης σκύλων, όσον αφορά την σχέση των σκυλιών με τους κηδεμόνες τους (ανθρώπους), βασίζεται στην θεωρία της «Κυριαρχίας / Αρχηγίας» Ωστόσο είναι πλέον τεράστιο το ρεύμα των εκπαιδευτών που αν και διδάσκονται (??) με την θεωρία αυτή πολύ σύντομα αλλάζουν και διακόπτουν την χρήση εργαλείων όπως οι πνίχτες, τα ηλεκτρικά κολάρα, το «καβάλημα» του σκύλου και γενικότερα την χρήση της βίας και της φυσικής τιμωρίας. Αυτό συμβαίνει διότι γρήγορα συνειδητοποιούν την δυνητική βλάβη που αυτές οι προσεγγίσεις δημιουργούν στον σκύλο. Αυτή η βλάβη δεν είναι μόνο σωματική ή ψυχολογική, μπορεί να καταστρέψει την εμπιστοσύνη του σκύλου προς τον κηδεμόνα του και τους ανθρώπους γενικότερα.

Προσέξτε κάτι ακόμα για να καταλάβετε πόσο ποτισμένοι είμαστε με την έννοια τη «Κυριαρχίας / Αρχηγίας». Λέμε «..θα μάθω στον σκύλο μου 10 εντολές για να με υπακούει...» και αυτό που εννοούμε είναι: η υποταγή του σκύλου στην θέληση του κηδεμόνα. Σε όποιον ζωντανό οργανισμό και αν εφαρμοστεί, αν δεν υπάρχει η θέληση του ενός να συνεργαστεί με τον άλλο, τότε κάπου θα χαλάσει η συνταγή. Καθώς η εμπιστοσύνη και ο σεβασμός είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, νοιώθω ότι η εμπιστοσύνη του σκύλου προς τον κηδεμόνα του θα πρέπει να περιφρουριθεί με κάθε κόστος και να αποτελέσει «τον στόχο».

Ιστορική αναδρομή και επεξηγήσεις.

1. Η θεωρία της «κυριαρχίας» είναι μια πολύ, πολύ, πολύ αδύναμη θεωρία.

2. Η θεωρία αυτή δεν συμφωνεί στις λεπτομέρειές της, δηλαδή αν ένα κομμάτι της είναι σωστό, τότε κάποιο άλλο καταλήγει λάθος.

3. Υπάρχουν μόνο 2 (μη δημοσιευμένες) μελέτες σχετικά με την κυριαρχία των οικόσιτων σκύλων (ενώ για παράδειγμα υπάρχουν περίπου 1300 για την αναπαραγωγή του υπόκαμπου ;;;)

1. Για όλα όσα λέγονται σχετικά με την «κυριαρχία» των οικόσιτων σκύλων :

α. ΔΕΝ υπάρχει καμία αναδρομή στις αρχικές πηγές από όπου ξεκίνησε η ιστορία αυτή. ( ή κάποιος έχει και το κρατά μυστικό ;;)

β. Ανήκουν στον χώρο της λαϊκής φιλολογίας.

γ. Είναι πιθανότατα αποτέλεσμα εικασιών που σχετίζονται με την

παρατήρηση αιχμάλωτων λύκων, δηλαδή λύκων που δεν βρίσκονταν στο φυσικό τους περιβάλλον.

Η ηγεσία της ομάδας / αγέλης.

Τα τελευταία χρόνια η θεωρία αυτή έχει αμφισβητηθεί τόσο πολύ με αποτέλεσμα την αναγκαία αναθεώρηση των θέσεων από όλους μας. Η έρευνα πάνω στον τομέα αυτό με οδήγησε να μην συμφωνώ πλέον με την ιδέα της «Κυριαρχίας / Αρχηγίας» και αυτό για τους παρακάτω λόγους :

Υπάρχει μια κοινή πίστη τόσο μεταξύ των κηδεμόνων όσο και των εκπαιδευτών ότι τα σκυλιά προκαλούν τους κηδεμόνες τους σε μια προσπάθεια να ανέβουν στις τάξεις τις ιεραρχίας και να ηγηθούν της ομάδας. Αυτή η θεωρία επιβιώνει εδώ και δεκαετίες και ενώ παραμένει ακόμα πολύ δημοφιλής, πολλοί από τους σημαντικότερους επιστήμονες στην συμπεριφορά των σκύλων, σήμερα πλέον πιστεύουν ότι η τοποθέτηση αυτή είναι Λάθος, σπεύδοντας να υποστηρίξουν ότι ερμηνεύουμε λαθεμένα τα κίνητρα των σκύλων όταν υιοθετούμε τέτοιου είδους οπτικές γωνίες.

Τόσο οι κηδεμόνες των σκύλων όσο και οι εκπαιδευτές χρησιμοποιούν την θεωρία της «Κυριαρχίας / Αρχηγίας» για να εξηγήσουν πλήθος από τις συμπεριφορές των σκυλιών. Οι εκπαιδευτές συχνά χρησιμοποιούν την θεωρεία αυτή για να αιτιολογήσουν τόσο την χρήση των εργαλείων τιμωρίας όσο και των τεχνικών διαχείρισης του ίδιου του σκύλου. Οι τεχνικές αυτές στόχο έχουν την επιβολή δύναμης επί του σκύλου και τον πειθαναγκασμό αυτού, με γνώμονα την υποταγή του για να σταματήσει η μη επιθυμητή συμπεριφορά.

Το είδος της εκπαίδευσης αυτής εφαρμόζεται αγνοώντας το γεγονός ότι το σκυλί αρχίζει να φοβάται να «συμπεριφέρεται» με συγκεκριμένους τρόπους λόγω της επικείμενης πιθανής τιμωρίας. Η εφαρμογή της θεωρίας της «Κυριαρχίας / Αρχηγίας» είναι πλέον ευρέως διαδεδομένο ότι προκαλεί επιθετικότητα και ανεπιθύμητες συμπεριφορές.

Η έννοια της ιεραρχίας προέρχεται από την βασική ιδέα πως ο λύκος θα προκαλέσει έναν άλλο του ίδιου status ευελπιστώντας να κερδίσει την αναμέτρηση, να κερδίσει την υψηλότερη θέση και δυνητικά να ηγηθεί της αγέλης. Πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν πως η συμπεριφορά αυτή συντηρείται από γενιά σε γενιά εδώ και χιλιάδες χρόνια, επηρεάζοντας την συμπεριφορά των οικόσιτων σκύλων και την αλληλεπίδραση του με τους κηδεμόνες τους (ανθρώπους).

Στην πραγματικότητα όμως μόνο ανεξοικείωτοι μεταξύ τους λύκοι που ζουν σε περιορισμό συμπεριφέρνονται με τρόπο που μοιάζει να ανταγωνίζονται για το status, και αυτό λόγω του τεχνητού περιορισμού που τους επιβάλλεται αλλά και των περιορισμένων πόρων (τροφή, αναπαραγωγή).

Οι αγέλες των λύκων που ζουν ελεύθεροι κυβερνούνται από ένα ζευγάρι (αρσενικό και θηλυκό) που καθοδηγούν και προστατεύουν τα μικρά τους. Όταν τα κουτάβια φτάσουν στην αναπαραγωγική ηλικία αφήνουν την φωλιά τους για να βρουν αναπαραγωγικούς συντρόφους και να φτιάξουν τις δικές τους οικογένειες. Αυτό σημαίνει πως κάθε λύκος που είναι αρκετά υγιείς και βρει και σύντροφο θα ανέβει στην θέση του «ηγέτη» κάποια στιγμή στην διάρκεια της ζωής του αλλά μόνο κατά την διάρκεια που μεγαλώνει τα κουτάβια του.

Κατά την διάρκεια της περιόδου της κοινωνικοποίησης το κουτάβι αναγνωρίζει και εντυπώνει τα μέλη του είδους του. ΄Ετσι λοιπόν τα σκυλιά δεν αναγνωρίζουν τους ανθρώπους ως σκύλους ή μέλη της αγέλης και αυτό διότι μυρίζουμε, σκεφτόμαστε και συμπεριφερόμαστε διαφορετικά. Ως αποτέλεσμα, και αφού δεν είμαστε σκυλιά για τα σκυλιά, δεν ανταγωνίζονται εμάς για το status τους. Η ηγετική θέση έχει την ευθύνη της «παροχής» για την ομάδα και καθώς ο άνθρωπος παρέχει τα πάντα στον σκύλο του (νερό, φαί , στέγη κλπ) θα ήταν τελείως αντιπαραγωγικό για τον σκύλο να διεκδικήσει την θέση του αρχηγού / διαχειριστή.

Σύμφωνα με τον Raymond Coppinger (Βιολόγο και Συμπεριφοριστή), τα σκυλιά απομονώθηκαν από τους άγριους προγόνους τους πριν από χιλιάδες χρόνια με συνέπεια την δημιουργία ενός νέου είδους, του «οικόσιτου σκύλου» (Canis Familiaris). Αν και ορισμένες από τις συμπεριφορές των λύκων παρατηρούνται και στον οικόσιτο σκύλο, καθώς συζητάμε για ένα νέο είδος, δεν είναι καθόλου ρεαλιστικό να συμπεραίνουμε πως όλες οι συμπεριφορές του σκύλου θα είναι όμοιες με αυτές του λύκου. Παρόλα αυτά, εάν είναι επιθυμητή η σύγκριση του οικόσιτου σκύλου με τους φυσικούς του προγόνους, τότε θα ήταν συνετό η σύγκριση αυτή να γίνει με τον άγριο-ελεύθερο λύκο και όχι αυτούς που πασχίζουν να ζήσουν-επιβιώσουν λόγω της επέμβασης του ανθρώπου στους διαθέσιμους πόρους.

Μεγάλος αριθμός εκπαιδευτών και κηδεμόνων δικαιολογεί την φυσιολογική (με τους όρους του σκύλου) συμπεριφορά του σκύλου με την θεωρία της «Κυριαρχίας / Αρχηγίας». Στην πραγματικότητα αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι να σταματήσουμε να επαναλαμβάνουμε κάτι ως φερέφωνα και να κάτσουμε να αναρωτηθούμε αν στην ουσία η συμπεριφορά εξηγείται μέσα από την οπτική του κινήτρου και της ενίσχυσης της συμπεριφοράς. Τι θα λέγαμε λοιπόν για τα άτομα που πεινάνε στις χώρες του 3ου κόσμου και συνωστίζονται προσπαθώντας να προλάβουν ένα πιάτο φαί; Θα τα χαρακτηρίζαμε «κτητικά» απέναντι στους γύρω τους ή απλά θα λέγαμε ότι προσπαθούν να πετύχουν πρόσβαση στο φαγητό (περιορισμένος πόρος) με μια συμπεριφορά που παλαιότερα είχε στεφθεί με επιτυχία ;

Σκυλιά που είναι περισσότερο επίμονα θα προσπαθήσουν εντονότερα για να αποκτήσουν σημαντικούς πόρους είτε αυτό ονομάζεται προσοχή, τροφή, άνετη και μαλακή θέση ύπνου (κρεβάτι, καναπές), ελευθερία κ.α. Σκυλιά λιγότερο επίμονα θα παραδώσουν ευκολότερα αυτό που κατέχουν ή επιθυμούν στα επίμονα άτομα (σκυλιά ή ανθρώπους). Αφού λοιπόν τα πάντα στροβιλίζονται γύρω από τους «σημαντικούς πόρους» ο κάθε νοήμον θα συλλογιζόταν πως: έχοντας τον έλεγχο των «σημαντικών πόρων» διαχειριζόμαστε και τον σκύλο.

Ένας επίμονος σκύλος είναι μεγαλύτερη πρόκληση για τον εκπαιδευτή, αλλά δεν σχετίζεται καθόλου με «Κυριαρχία / Αρχηγία»

Ο επίμονος σκύλος θα προκαλέσει τον άνθρωπο ή τον σκύλο για να κερδίσει τον «πόρο» που θέλει να ελέγξει και ΟΧΙ για να ελέγξει τον άνθρωπο ή τον σκύλο. Συνεπώς δεν υφίσταται η ιδέα ότι ο σκύλος προσπαθεί να γίνει αρχηγός στο σπίτι.

Τέτοιες απόψεις φέρνουν εικόνες ανθρώπων και όχι σκύλων.

Είναι καιρός να εκπαιδεύσουμε τους γύρω μας, κηδεμόνες και εκπαιδευτές, να σταματήσουν πλέον να κατηγορούν, τιμωρούν αλλά και να προσδίδουν στον σκύλο τον χαρακτηρισμό «Κτητικός», «Αρχηγός».

Όταν ο άνθρωπος αναρωτηθεί Γιατί να θέλει να είναι ο Αρχηγός σε μια σχέση συνεργασίας και εμπιστοσύνης και όταν γνωρίσει πως είναι όχι μόνο ποιο εύκολο αλλά και ποιο παραγωγικό το να εκπαιδεύεις από το να τιμωρείς, μόνο τότε ο κόσμος θα γίνει ποιο φιλικός για τα σκυλιά μας.

The CBE